Ik kwam bovenstaande (zo te zien al wat oudere posting) op Reddit tegen. Voor mijn gevoel wordt hier heel veel geleuter dat ik de afgelopen twee jaar heb mogen aanhoren op een mooie manier samengevat.
Het dunning-krugereffect is een psychologisch verschijnsel waardoor mensen die incompetent zijn in een taak hun prestaties hoger inschatten dan deze in werkelijkheid zijn.
In het boekje van George van Hal met de titel “De quantumcomputer” las ik in de inleiding enkele zinnen die mij zeer aanspreken. Vooral herkenbaar als je quantumeffecten probeert te bespreken met mensen die een beperkte natuutwetenschappelijke achtergrond hebben.
….
Op onze menselijke schaal komen quantumverschijnselen helemaal niet voor.
….
De meesten van ons verwachten instinctief dat veschijnselen miljarden malen groter dan de Melkweg of miljarden malen kleiner dan een menselijke haar zich gedragen op een manier die voor ons logisch voelt. Dat de werkelijkheid zich altijd schikt naar de menselijke maat. Maar waarom zou dat zo zijn? Die verwachting is een typisch voorbeeld van menselijke arrogantie.
…..
Wanneer ons voorstellingsvermogen begint te haperen, neemt ons belangrijkste intellectuele gereedschap, de wiskunde, het stokje over.
…..
Ca. 1 maand geleden heb ik me laten overhalen om bij Bol.com een water filter voor de douchekop te bestellen en te installeren (Vitamo™ Premium Universele 15 Stage – Douchefilter & Extra Filter – Waterfilter Voor Douchekop). De voornaamste reden om dit filter te installeren was omdat het de hardheid omlaag zou brengen hetgeen dan beter zou zijn voor het haar. De installatie was gemakkelijk en mijn indruk was dat het goed ontworpen was. Het filter geeft geen merkbare extra drukval, de sterkte van de waterstraal is nog steeds in orde. De levensduur van het filter zou 6 maanden zijn. Dat maakte me al een beetje wantrouwend gezien de geadverteerde opbouw van het filter. Zoveel adsorbens zit er nou ook weer niet in en een aantal van deze materialen zullen niets veranderen aan de hardheid. Sommige laten je ook extra met de ogen fronsen bv “mineralized balls”, “alkaline balls”, “magnetic energy balls” en “medical stone”. Klinkt soms wetenschappelijk maar zegt uiteindelijk niets. KDF 55 is een koper/zink adsorbens dat gebruikt wordt voor het afvangen van chloride ionen en zware metalen.
Na een maand bedacht ik dat ik toch eens wilde controleren of het filter invloed heeft op de waterkwaliteit. Ik heb een paar middelen tot mijn beschikking waarmee ik snel een paar tests kan uitvoeren. Een Xiaomi TDS test pen waarmee men de concentratie “Total Dissolved Solids” kan meten (een maat voor de totale hoeveelheid opgeloste stoffen die ionen produceren), pH test strips en Hardheidsbepalings strips (Duitse hardheid (dH, Nederland = 10 mg (0.1783 mmol) CaO per liter). Laat de kraan even doorspoelen, spoel het monsterpotje enkele malen om en neem vervolgens een monster. De resultaten zijn samengevat in onderstaande tabel.
Datum: 5 december 2021
| KRAANWATER | FILTERWATER | |
| TDS (ppm) | 263 269 | 285 277 |
| pH | 7 | 7 |
| Hardheid (dH) | < 5 < 3 | < 5 < 3 |
Men kan zien dat het filter nagenoeg geen invloed uitoefent op de gemeten parameters, ook niet op de pH ondanks dat Vitamince C (ascorbinezuur) in het filter zou zitten. Als het er inderdaad inzit dan kan men gevoeglijk aannemen dat het binnen een maand volledig is opgelost, hetgeen nadelige consequenties kan hebben voor de strukturele integriteit van de filterbed (de vorming van preferential flow kanalen). De TDS waardes suggereren dat er zelfs op wat materiaal los komt uit het filter. Niet dat ik me daar zorgen over maak aangezien volgens de pen documentatie water met een TDS < 300 ppm nog steeds van uitstekende kwaliteit is. De pen werkt volgens het principe van geleidbaarheidsmeting, de geleidbaarheid van het water is dan een maat voor de hoeveelheid opgeloste materialen (mg/l = ppm). De documentatie van Xiaomi maakt echter niet duidelijk welke conversieformule gehanteerd wordt, daar is nl in de literatuur ook wel enige discussie over.
De met de test strips gemeten hardheid is erg laag. De hardheid van het water in Nederland licht typisch in de range 6-10 dH. Voor Hoofddorp is een waarde van ca. 8 dH gerapporteerd in het 2de kwartaal van 2021, hetgeen overeenkomt met zacht water (zie ook het artikel van de consumentenbond). Mijn test strips geven beduidend lagere waardes aan hetgeen mij na de eerste meting deed besluiten om de meting over te doen met andere strips, met hetzelfde resultaat (deze strips waren apart verpakt). Ik heb de strips echter al een paar jaar en ik weet niet wat de houdbaarheid is.
Desalniettemin kunnen we zelfs op basis van deze summiere resultaten concluderen dat dit filter geen significante invloed heeft op de kwaliteit van het water. Weggegooid geld dus.
In het kader van de huidige samenzwezeringstheorien lijkt onderstaande quote van Jonathan Swift toepasselijk.
“It is useless to attempt to reason a man out of a thing he was never reasoned into.”
Ik ben iemand die liever naar een podcast luistert dan naar muziek. Ook daar ga je regelmatig op zoek of er een nieuwe is die je wel aanstaat en zo besloot ik enige tijd geleden of ik nog een paar Nederlandstalige podcasts kon vinden met een onderwerp dat ik wel interessant of onderhoudend vindt.
Een van die podcasts is POM – Een podcast over media, cultuur, technologie en ondernemerschap, met Alexander Klöpping en Ernst-Jan Pfauth waar ik in het algemeen met plezier naar luister.
In aflevering “SO6E28 – We moeten het over ufo’s hebben”, uitgezonden op vrijdag 18 juni, hadden ze een gesprek met Marjolijn van Heemstra, journaliste bij “De Correspondent” over, uiteraard “UFO’s”. De toon van het gesprek kwam aardig overeen met het artikel over UFO’s dat van Heemstra geschreven had voor De Correspondent, “Misschien zien we ze vliegen, maar verdienen ufo’s niet meer onderzoek?”.
Het U.S. Department of Defense heeft op 25 juni een drietal filmpjes (FLIR, GIMBAL en GOFAST) vrijgeven, op een iets hogere resolutie dan ze al eerder ongeautoriseerd te vinden waren op het web. Op basis van de filmpjes is aardig wat afgeschreven en afgekletst o.a. in het artikel van van Heemstra.
Voor de duidelijkheid is het misschien weer eens goed om te vermelden waar de afkoringen voor staan. UFO staat voor “Unidentified Flying Object(s)” en UAP, de afkorting die tegenwoordig wat vaker gebruik wordt, voor “Unidentified Aerial Phenomena”. Het gaat dus om waarnemingen die nog niet verklaard zijn en dat betekent dan niet per definitie, zoals het vaak uitgemeten wordt, dat het aliens zijn.
Bij het beluisteren van deze specifieke podcast begon ik een beetje te fronsen.
Ten eerste de opmerking dat men hier te maken had met “getrainde waarnemers” (gevechtspiloten), hetgeen suggereert dat we hier te maken hebben met supermensen die niet gevoelig zijn voor alle vormen van gezichtsbedrog waar alle normale stervelingen last van hebben. Dat is dus niet het geval, ook “getrainde waarnemers” hebben last van deze valkuilen. Het hele begrip is al vaag om dat niet duidelijk gemaakt wordt waarin ze getraind zijn. Voor een gevechtspiloot lijkt me dat vooral het snel inschatten van een bedreiging hetgeen volgens mij betekent dat ze last krijgen van de evolutionaire inschatting “better safe than sorry”. Het is beter voor je overleving is om iets als een bedreiging in te schatten, ook als dat achteraf niet het geval blijkt te zijn (Wat ritselt daar in het struikgewas? Is het de wind of is het een roofdier?). Ook lijkt het me dat gevechtspiloten niet het type zijn dat hun beslissingen en acties snel ter discussie zal stellen, dat kun je je in een gevechtssituatie niet permitteren. Het moge duidelijk zijn dat voor mij de kreet “getrainde waarnemers” een rode vlag is die aanleiding geeft het gepresenteerde kritisch te beoordelen.
Gedurende de discussie in deze podcast kreeg ik ook de indruk dat alle betrokkenen nogal binair dachten over de wetenschap, het idee dat de wetenschap alleen maar ja/nee antwoorden levert. Dat is een misvatting. Wetenschap is een proces, een methodologie die als doel waarheidsvinding heeft maar uiteindelijk antwoorden levert met een bepaald betrouwbaarheidsinterval. Als we over wetmatigheden spreken dan is de onbetrouwbaarheid erg klein maar dat wil nooit zeggen dat er geen gebied(je) te vinden is waar deze wetmatigheid niet opgaat. Denk hierbij aan het Newtoniaanse mechanische universum met wetmatigheden die het mogelijk maakt zeer betrouwbare voorspellingen te doen op de schaal waar wij leven, maar waar deze wetmatigheden niet meer toepasbaar zijn als we over Einstein’s relativistische universum of het Kwantummechanische universum spreken. Al met al kreeg ik het gevoel dat alle deelnemers zich iets zouden moeten inlezen in wetenschapsfilosofie, als je dit soort onderwerpen en de rol die wetenschap speelt wilt bespreken.
UFO meldingen zijn per definitie anekdotes eventueel aangevuld met, tot op de dag van vandaag, onscherpe foto’s (dit ondanks het gegeven dat ondertussen nagenoeg iedere bewoner van deze aarde in het bezit is van een toestel dat Mega Pixel foto’s kan nemen en ook een autofocus functie heeft). Het probleem met anekdotes is dat je alles wetenschapper geen of minder grip hebt op wat er daadwerkelijk gebeurt is in de zin van (weers-, psychische-) omstandigheden die kunnen bijdragen aan gezichtsbedrog, valse herinneringen, etc. Veel van die verhalen worden pas na enige tijd verteld waarbij je dus niet weet in hoeverre de herinneringen zijn aangevuld. Dat je gelooft dat er iets gebeurd is wil nog niet zeggen dat er daadwerkelijk iets heeft plaatsgevonden. Daarnaast is het goed om zich te realiseren dat een wetenschapper budget nodig heeft als hij iets wil onderzoeken, en het kenmerk van budgetten is dat je ze moet aanvragen. De tijd dat je op persoonlijke voorkeur iets uitgebreid kon onderzoeken licht voor de meeste wetenschappers in het verleden. En degenen die wel de vrijheid hebben houden zich met voor hun interessanterer onderwerpen bezig. Daarnaast, heb je dan ook nog het gegeven dat de hele discussie over UFO’s en aliens in het samenzweringsdenken is getrokken hetgeen het ook al minder aantrekkelijk maakt als serieus onderzoeksonderwerp. Facetten van bovenstaande alinea kwamen ook in de discussie naar voren, maar naar mijn gevoeld niet echt gestructureerd.
Alle deelnemers (en ook ondergetekende alsmede vele sceptici) lieten merken dat ze graag zouden willen dat we inderdaad met aliens te maken zouden hebben maar jammer genoeg zijn er gewoon geen goede bewijzen. Dit laat nog buiten beschouwing de fysische problemen die overwonnen moeten worden als men een reis naar een andere ster wil maken. Iets waar de meeste wetenschappers zich zeer goed van bewust zijn. In de verhalen waar we naar andere sterren en planeten reizen, spreken we van “Science Fiction” waarbij de nadruk op “Fiction” ligt. Ook conceptuele ideeën over hoe we dit eventueel mogelijk zouden kunnen maken zijn conceptueel, heel veel is nog niet ingevuld,
Al met al vind ik dat de titel van van Heemstra’s artikel in De Correspondent, “Misschien zien we ze vliegen, maar verdienen ufo’s niet meer onderzoek?”, al laat zien hoe ze in dit onderwerp staat. Naar mijn gevoel, proberen kritisch te zijn maar o zo graag willen dat we inderdaad met aliens te maken hebben, hetgeen dan ten koste gaat van haar objectiviteit. Ten overvloede, we spreken hier van gradaties en duidelijk niet van extreme standpunten.
Dat deed me besluiten om weer eens iets dieper in dit onderwerp te duiken. Ik had al eens over deze filmpjes gehoord en had al de nodige tegenwerpingen gevonden maar in dit soort discussies wordt je altijd geconfronteerd met de observatie dat de ware gelovige niet open staat voor tegenargumenten. En voor de duidelijkheid, om mij te overtuigen moet er meer op de tafel komen dan enkele wazige foto’s of filmpjes.
En hiermee kom ik op mijn laatste probleem met de discussie tijdens de podcast en de titel van Van Heemstra’s artikel nl “verdienen UFO’s niet meer onderzoek?”. Je hoeft nl niet diep te spitten om te ontdekken dat dit ook gebeurt. In eerste instantie door het Pentagon, maar ik kan me niet aan de indruk ontdekken dat die daar ook niet al teveel tijd aan spenderen als eenmaal de meest voor de hand liggende verklaringen uitgesloten zijn. Wazige beelden in het IR bieden niet al te veel houvast voor onderzoek. Desalniettemin, zoals een artikel in Scientific American “Experts Weigh In on Pentagon UFO Report” laat zien zijn er wel degelijk mensen die deze waarnemingen serieus onderzoeken en een verklaring proberen te vinden die aan “Occam’s scheermes” voldoet. Een verklaring vinden die de minste aannames bevat en de minste entiteiten veronderstelt, wanneer er verschillende verklaringen zijn die een verschijnsel in gelijke mate kunnen verklaren. In dit specifiek geval verwijzen we dan naar het werk van Mick West en nog specifieker de YouTube video waarin hij deze filmpjes bespreekt. Je krijgt dan vervolgens te maken met de-debunking videos, maar die zijn naar mijn gevoel al weer meer op strohalmen zoeken gebaseerd.
Ik wil dan eigenlijk alleen maar zeggen dat je de vraag “verdienen UFO’s niet meer onderzoek?” al kunt beantwoorden als je een beetje onderzoek doet en meer open staat voor de meer kritische verklaringen of accepteert dat je soms niet genoeg data hebt om een serieus onderzoek te doen. De vraagstelling hoeft dus niet retorisch te zijn. Het kost niet echt veel moeite om uit het konijnenhol van de samenzweringstheorieën te klimmen en meer serieuze en doordachte informatie te vinden. UFO meldingen krijgen dus voldoende serieuze aandacht nl de hoeveelheid die ze verdienen.
Nu in de Corona epidemie de sportmogelijkheden wat beperkter zijn probeer ik in ieder geval elke dag een wandelingetje te maken (en zo te zien met mij velen). Vandaag werd ik in het nou niet zo grootstedelijke Hoofddorp binnen een enkele wandeling geconfronteerd met zowel de anti-vaccers mafkezen als de Qanon paranoia.
In deze Corana tijd en Qanon samenzweringsgekte tijd is het verstandig om jezelf regelmatig onderstaande variant op Hanlon’s scheermes voor te houden:
Never assume malice or mendacity when incompetence is a sufficient explanation, and never assume incompetence when a reasonable mistake can explain things.
Bron: Calling Bullshit: The Art of Skepticism in a Data-Driven World; Carl Bergstrom and Jevin D. West; 2020; Random House
Met de razendsnelle opkomst van de sociale media is er een nieuwe klasse van deskundologen ontstaan: de op een of andere manier bekende, niet onintelligente, maar ondeskundige leek die met veel aplomb zijn of haar stem laat horen.
Bron:
Nico Terpstra; “Al is de waarheid nog zo snel, de leugen achterhaalt haar wel”; Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij; December 2020; p. 6-8.
Als er twee dingen tegelijkertijd of snel na elkaar gebeuren, brengt men ze snel met elkaar in verband en is men geneigd te denken dat er een oorzaak-gevolg relatie is, terwijl dit niet zo hoeft te zijn. Dit noemen we een confirmation-bias, in het Nederlands “voorkeur voor bevestiging” genoemd . Mensen hebben een natuurlijke neiging om meer oorzakelijkheid te zien dan er echt is. Hierbij speelt mee dat we bij bijzondere ervaringen graag op zoek gaan naar een verklaring. Onderzoek laat zien dat we liever kiezen voor een onwaarschijnlijke verklaring dan voor geen verklaring, vooral als we angstig of onzeker zijn. We ontkennen dan dat het gewoon toeval kan zijn. Je kunt dan steeds meer toevalligheden gaan opmerken en ze zien als bewijs voor iets groters. De basis voor samenzweringstheorien.
Ik ben een proces technoloog gespecialiseerd in processen voor het opschonen van gassen. We spreken dan vaak van een “Gas Cleaning Plant”, afgekort GCP. Ook heb ik bij mijn vorige werkgever op een afdeling gewerkt die GCP heette (andere betekenis). Dus… toen ik in de auto op weg naar mijn werk achter deze auto zat te wachten tot het licht op groen sprong, kon ik het niet laten om snel een foto te maken. Is dit toeval? Ja dus.
Momenteel ben ik bezig met het doorlezen van het “Handboek Internet Search en Data Journalistiek” van Andrew Dasselaar en Jerry Vermanen. Wat mij betreft is dit een boek/naslagwerk dat iedereen die wel eens serieus zoekt op het internet in zijn bezit zou moeten hebben. Ik ga het hele boek niet bespreken in deze blogpost maar wat ik wel even wilde samenvatten is de beschreven strategie als men tegen “Fake news en andere hoaxes” aanloopt. Zeer actueel in deze COVID tijd.
Zoek op snopes.com en andere sites van professionele onzinbestrijders.
• Snopes.com: Gespecialiseerd in het ontzenuwen van internetflauwekul.
• Nieuwscheckers.nl: Nederlandse variant.
Raadpleeg de echte deskundigen bv:
• Leest men een over een onderzoek naar kanker –> Raadpleeg KWF Kankerbestrijding
• Contrails, Lizard men –> Iemand die gespecialiseerd is in complotdenken of kritisch denken. Voorbeelden zijn: Skepsis, Klopt dat wel, Dr. Jan-Willem van Prooijen, Ruurd Oosterwoud, Jelle van Buuren, Brecht Decoene, etc.
Ga naar de bron
Als je een bericht krijgt dat je niet vertrouwd zijn er een paar mogelijkheden:
• De informatie heeft geen bron. In dat geval is deze waarschijnlijk uit de duim gezogen.
• De informatie heeft wel een bron. In dat geval kun je die raadplegen. Doe dat dan ook. Als je iets niet begrijpt is daar altijd nog Google om je te helpen de betekenis op te zoeken.
Andrew Dasselaar, Jerry Vermanen
Handboek Internet Search en Data Journalistiek
Van Duuren, 6de Ed, 2018
ISBN 9789463560535
