Degenen die het boek `Mistakes were made but not by me` gelezen hebben zullen een `Aha Erlebnis` hebben als ze naar de TED talk van Scott Fraser getiteld `Why eyewitnesses get it wrong` kijken en luisteren.
In het boek worden o.a. de mentale processen beschreven die mensen ondergaan die kunnen leiden tot het innemen van een standpunt of het nemen van een beslissing die achteraf gezien aantoonbaar fout was. De essentie van het boek gaat echter over de mechanismes die een rol spelen bij het achteraf justificeren van die stellingname en/of beslissing hetgeen kan leiden tot glashard ontkennen of niet aan zichzelf willen erkennen dat men een fout gemaakt heeft. Het moge duidelijk zijn dat deze verdedigings mechanismes bij iedereen optreden, bij sommige echter wat duidelijker dan bij anderen. Het iedere keer opnieuw heilig geloven dat men het juiste standpunt inneemt (ook in het geval dat dat diametraal op een eerder standpunt staat) kan een handige eigenschap zijn voor een beroepspoliticus die iets wil bereiken. Nog compacter samengevat kan men zeggen dat als men dit boek leest men een goed inzicht krijgt in `cognitieve dissonantie`.
De TED talk zelf lijkt in eerste instantie niet helemaal aan te sluiten op het boek. Het verhaal dat verteld wordt gaat over een moord die in 1992 gepleegd werd in de vorm van een `drive by shooting` en waarvoor Francisco Carrillo met twee maal levenslang veroordeeld werd. Deze veroordeling was geheel gebaseerd op getuigenverklaringen. Fraser toonde overduidelijk aan dat de getuigen onder de omstandigheden waarbij de moord plaatsvond (’s-avonds, bij slecht zicht en zelfs met tegenlicht) nooit een gezicht hadden kunnen herkennen. Op basis daarvan werd Carillo na 20 jaar vrijgesproken. Met de uitleg dat ons brein (soms valse) herinneringen creëert wordt min of meer gesuggereerd wordt dat dit een rol gespeeld heeft in deze zaak.
Hoofdstuk 5 in het boek behandeld gerechtelijke dwalingen in de US en daarin worden dan enkele facetten naar voren gebracht die in deze TED talk niet ter sprake komen. Denk hierbij aan zaken zoals vooringenomenheid bij de rechercheurs, het `primen` van getuigen, valse herinneringen, het achterhouden van ontkrachtend bewijs maar vooral de `excuses` die gehanteerd worden (uitzonderingen daargelaten) om maar vooral niet toe te hoeven geven dat men flink de fout is ingegaan.
De zaak Lucia de B. laat zien dit soort gerechtelijke dwalingen ook in Nederland voorkomen.
Het gegeven dat ik het boek gelezen had liet me heel anders naar deze presentatie kijken en deed mij afvragen hoe het zat met al die zaken die in Hoofdstuk 5 behandeld werden.
Auteurs: Carol Tavris and Elliot Aronson
Titel: Mistakes were made (but not by me): Why We Justify Foolish Beliefs, Bad Decisions, and Hurtful Acts
Uitgever: Harcourt
Jaar: 2007 (2008 voor de UK versie)
ISBN: 9781905177219
Auteurs: Carol Tavris and Elliot Aronson
Titel: Er Zijn Fouten Gemaakt (Maar Niet Door Mij): Waarom We Overtuigingen, Slechte Beslissingen En Kwetsend Gedrag Rechtvaardigen
Uitgever: Nieuwezijds
Jaar: 2011
ISBN: 9789057123399
