Een van de argumenten die atheïsten vaak naar hun hoofd geslingerd krijgen is dat ze geen moraal zouden kunnen hebben aangezien ze niet in een hogere macht geloven die morele sturing geeft. Men gaat soms zelfs verder en beweert dat de misdaden die door Hitler, Stalin, Mao en Pol Pot zijn gepleegd het resultaat waren van het atheïsme dat deze massamoordenaars onderschreven (bijvoorbeeld in Ben Steins film “Expelled: No Intelligence Allowed”). Het mag dan zo zijn dat veel oorlogen gevoerd en moorden gepleegd zijn in naam van de religie maar dat aantal doden valt in het niet bij het aantal doden dat toe te schrijven is aan bovengenoemde dictators (al vraag ik mij af of dat inderdaad nog zo zou zijn als men het cumulatief zou benaderen). Het eerste tegenargument dat degene die bij deze redenering enkele vraagtekens plaatst, kan opvoeren is dat deze misdaden niet werden uitgevoerd in naam van Atheïsme maar uit politieke, raciale en nationalistische motieven. Ook kan men naar voren brengen dat alhoewel Stalin, Mao Zedong en Pol Pot bijna zeker atheïsten waren, dat datzelfde niet zo gemakkelijk over Hitler beweerd kan worden (Hitlers uitspraken op dit gebied waren nogal ambigue). Ik persoonlijk onderschrijf ook een ander punt dat door sommigen gemaakt wordt, namelijk dat fascisme en communisme, door hun extreem dogmatisme en de persoonlijkheidscultus die onderdeel waren van het systeem nagenoeg niet te onderscheiden zijn van een religie (Mao, Stalin en Hitler waren ‘vleesgeworden’ Goden).
Als men nog een beetje verder denkt bevreemdt het religieuze argument nog meer. Er zijn voldoend voorbeelden in de Bijbel te vinden (in het Oude Testament maar ook in het Nieuwe Testament) die men moreel gezien zeker niet meer acceptabel vind. Vooral in het Oude Testament kan men ook voorbeelden vinden van wat we tegenwoordig massamoorden of genocide zouden noemen.
Een van de betere voorbeelden hiervan vind ik persoonlijk (aangezien ik de eerste keer dat ik over deze passage hoorde niet kon geloven dat het waar was) de oorlog met de Medianieten zoals beschreven in het Oude Testament (Numeri 31). De relevante passages zijn:
1 En de HEERE sprak tot Mozes, zeggende:
2 Neem de wraak der kinderen Israels van de Midianieten; daarna zult gij verzameld worden tot uw volken.
3 Mozes dan sprak tot het volk, zeggende: Dat zich mannen uit u ten strijde toerusten, en dat zij tegen de Midianieten zijn, om de wraak des HEEREN te doen aan de Midianieten.
….
9 Maar de kinderen Israels namen de vrouwen der Midianieten, en hun kinderkens gevangen; zij roofden ook al hun beesten, en al hun vee, en al hun vermogen.
….
12 Daarna brachten zij de gevangenen, en den buit, en den roof, tot Mozes en tot Eleazar, den priester, en tot de vergadering der kinderen Israels, in het leger, in de vlakke velden van Moab, dewelke zijn aan de Jordaan van Jericho.
13 Maar Mozes en Eleazar, de priester, en alle oversten der vergadering, gingen uit hen tegemoet, tot buiten voor het leger.
14 En Mozes werd grotelijks vertoornd tegen de bevelhebbers des heirs, de hoofdlieden der duizenden, en de hoofdlieden der honderden, die uit den strijd van dien oorlog kwamen.
15 En Mozes zeide tot hen: Hebt gij dan alle vrouwen laten leven?
……
17 Nu dan, doodt al wat mannelijk is onder de kinderkens; en doodt alle vrouw, die door bijligging des mans een man bekend heeft.
18 Doch al de kinderen van vrouwelijk geslacht, die de bijligging des mans niet bekend hebben, laat voor ulieden leven.
…..
35 En der mensen zielen, uit de vrouwen, die geen bijligging des mans bekend hadden, alle zielen waren twee en dertig duizend.
…… |
Hoe je het ook wilt bekijken hier staat duidelijk beschreven dat deze oorlog gevoerd werd in naam van en op bevel van God. Een van de hoofdrolspelers is Mozes, de man die schijnbaar een directe communicatielijn naar God heeft en die, als ik me toch niet heel erg vergis, als een van de belangrijkste profeten en heiligen wordt beschouwd. Op een website over heiligen vond ik het citaat: ‘De meest zachtmoedige onder de mensen‘. Na het lezen van deze Bijbelse passages vraag je je echter af waar deze uitspraak op gebaseerd is.
In deze passage wordt in ieder geval duidelijk beschreven dat op bevel van Mozes die op zijn beurt weer handelde op bevel van God, heel wat mensen afgeslacht werden. Datgene wat ik mij echter al een tijdje afvroeg was hoeveel dat er eigenlijk waren. Daar heb ik een “achterkant van de envelop” afschatting van proberen te maken, uitgaande van de 32000 meisjes die niet afgeslacht werden. Deze schatting is weergegeven in onderstaande tabel.
Ca. 2000 BC waren gezinnen schijnbaar redelijk groot, 10 personen lijkt een redelijke schatting te zijn, hetgeen impliceert dat er 8 kinderen waren. Statistisch gezien is de helft daarvan vrouw en aangezien meisjes al vrij jong uitgehuwelijkt werden lijkt me een schatting dat de helft daarvan een leeftijd had jonger dan 12/13 jaar wel redelijk. Tegenwoordig hebben we Excel dus is het gemakkelijk een beetje met deze getallen te spelen waardoor ik een geschatte originele populatie van 100000 tot 300000 mensen krijg. Een tweede conservatieve aanname die we maken is dat alle volwassen mannen bij de strijd betrokken waren en op het slagveld zijn gedood. Met wat fantasie kunnen we die op basis van ook het huidige oorlogsrecht als “legale” doden beschouwen. Al met al blijft dat echter betekenen dat waarschijnlijk ca. 100000 weerloze mensen afgeslacht zijn in naam van de Heer.
Bovenstaande zijn echter ‘getallen’ die op zich niet tot de verbeelding spreken, ze zijn te groot om goed te kunnen bevatten. Daarom heb ik geprobeerd deze aantallen in een meer historisch perspectief te plaatsen. De totale wereldbevolking wordt in die tijd op 35 miljoen geschat en een eenvoudig rekensommetje leert ons dan dat in naam van de Heer ca. 0.3 % van de wereldbevolking is afgeslacht.
Ook dat is maar een getal dus ik heb naar een meer aansprekend voorbeeld gezocht om dat mee te vergelijken, en waar tegenwoordig geen discussie meer over is dat dit moreel gezien absoluut verwerpelijk was. Ondanks dat ik nu het risico loop dat de Wet van Godwin aangeroepen wordt, moge het duidelijk zijn dat de Holocaust het juiste vergelijk levert. In die Holocaust zijn ca. 5-6 miljoen joden vermoord. Voeren we nu een soortgelijke berekening uit dan krijgen we de volgende getallen:
Het resultaat vind ik beklemmend. In absolute aantallen gezien hebben de Duitsers meer mensen vermoord maar in relatieve aantallen gezien laten Mozes en zijn opdrachtgever de Nazi’s achter zich.
Het morele standpunt moge duidelijk zijn, dit is een duidelijk voorbeeld van Genocide. Volgens de huidige morele en juridische principes kunnen we Mozes en dus ook God, de opdrachtgever, alleen nog maar beschouwen als massamoordenaars.
Alle drie de grote monotheïstische godsdiensten (christendom, jodendom en islam) grijpen terug op verhalen uit het oude testament, meer specifiek op Abraham en Mozes. Een van de zaken die ik mij afvroeg was hoe religieuze mensen nu met deze passage omspringen. Gelukkig helpt Google daarbij (GIYF). Ik heb me hierbij bewust beperkt tot de christelijke godsdienst aangezien ik daar zelf het meest bekend mee ben. Hierbeneden geef ik enkele links die ik over dit onderwerp heb gevonden:
Er lijken drie strategieën toegepast te worden nl. negeren, verdraaien of wegredeneren en goedpraten. Er wordt wel eens “Ach und Wee” geroepen, maar daar blijft het eigenlijk bij. Soms vroeg ik me af we wel dezelfde passage gelezen hadden. Nergens vind ik echter terug dat deze actie moreel gezien verwerpelijk was.
Het excuus dat mijn begrip echter te boven gaat is de redenering van William Lane Craig. Onderstaand citaat komt van zijn blog en bespreekt een van de andere genocides beschreven in het Oude Testament:
“So whom does God wrong in commanding the destruction of the Canaanites? Not the Canaanite adults, for they were corrupt and deserving of judgement. Not the children, for they inherit eternal life. So who is wronged? Ironically, I think the most difficult part of this whole debate is the apparent wrong done to the Israeli soldiers themselves. Can you imagine what it would be like to have to break into some house and kill a terrified woman and her children? The brutalizing effect on these Israeli soldiers is disturbing.”
In 2011 heeft Richard Dawkins aangegeven niet meer met Craig te willen debatteren op basis van de argumenten die Craig aandraagt voor het “goedpraten” van Genocide. In het kader van bovenstaande wil ik wijzen op Ken Perrot’s blog ‘Open Parachute’ waar een aantal van deze zaken gedetailleerd behandeld wordt o.a. ‘Concern over William Lane Craig’s justification of biblical genocide’, ‘Dawkins responds to a stalker – Craig gets his debate’ en ‘Outsourcing moral decisions to justify genocide’. Uiteindelijk heeft Dawkins trouwens wel met Craig gedebatteerd tijdens het ‘Los origenes del futurto’, eind 2011.
Ik ben zojuist begonnen met het lezen van Stephen Pinkers boek “The better Angels of our Nature – Why violence has declined”. Interessant genoeg gaat het eerste hoofdstuk in dat boek over de wreedheden die mensen elkaar aandeden in deze klassieke oudheid (Is dit toeval of had het zo moeten zijn?). Het lijkt wel of indertijd, en ook nog tot eeuwen daarna, niemand zich afvroeg of deze wreedheden wel moreel verantwoord waren. Ook kruisiging komt ter sprake en een interessante opmerking die gemaakt wordt in het boek is dat de kruisiging als veroordeling voor criminelen ook in het NT (en indertijd in zijn algemeenheid) niet ter discussie gesteld wordt. Alleen dat “Jezus” gekruisigd werd schijnt min of meer een kwestie te zijn.
Onder bijbeldeskundigen schijnt discussie te zijn of deze specifieke gebeurtenissen daadwerkelijk hebben plaatsgevonden (schijnbaar komen op een later tijdstip in de chronologie van de Bijbel de Medianieten weer voor). Dat kan misschien zo zijn maar ook dan blijft het gaan om een verhaal in een heilig boek waar gebeurtenissen in worden beschreven waarover we een morele uitspraak kunnen doen.
Een ander tegenargument dat wel eens naar voren gebracht wordt is dat veel van de verhalen in de Bijbel allegorisch benaderd moeten worden. Dat kan natuurlijk zo zijn maar als de Bijbel het woord van God is en je moraliteitsprincipes vervolgens zijn gebaseerd op geselecteerde passages uit die Bijbel, waarbij de tijdsperiode waarin je leeft mede bepaalt welke moraliteits sturende verhalen uit de Bijbel acceptabel zijn, dan creëer je voor anderen een gevoel van willekeur. Ook komt dan de vraag naar boven drijven wie eigenlijk bevoegd is om de keuzes te maken en op basis van welke hoogstaande principes deze personen geselecteerd worden. Een beetje historisch besef leert ons dat alle mensen “kinderen van hun tijd” zijn, en dus ook de vooroordelen van die tijd in hun persoonlijkheid en moraliteitsbesef verwerkt hebben. Logica zegt mij dan dat elk boek dat door mensen geschreven is daarvan een reflectie is. Een “boek der boeken” dat buiten dat tijdsbesef staat kan dus eigenlijk niet bestaan, hetgeen weer de stelling weerspreekt dat de Bijbel het “Woord van God” is, als God een oppermachtig wezen is.
Uiteindelijk is deze poging om een, in oorsprong redelijk eenvoudige vraag te beantwoorden, voor mij persoonlijk weer een lesje geworden in onderkennen dat je er soms niet echt achter kunt komen hoe sommige mensen redeneren, vooral als het om ideeën gaat die niet verenigbaar zijn met een bepaald gedachtenpatroon. Het blijft me ook verbazen hoeveel moeite sommige mensen doen om zaken recht te praten die krom zijn, zelfs als het in principe gaat om morele principes die nagenoeg iedereen lijkt te onderschrijven. Ik ben me er volledig van bewust dat het hier om een vorm van “cognitieve dissonantie” gaat, een effect waar we allemaal mee te maken hebben. Maar zelfs door dit laatste te proberen onderkennen lukt het me niet om in mijn eigen hoofd de redeneerstappen te doorlopen die het mogelijk maken om excuses te verzinnen voor dit soort wandaden (zelfs al zijn deze allegorisch bedoeld).
